Środki trwałe – co to takiego? Jaka jest ich definicja i co konkretnie można do nich zaliczyć? W jaki sposób wycenia się ich wartość?
Czym są środki trwałe?
Środki trwałe to składniki majątku, charakteryzujące się odpowiednimi cechami. Jakie to cechy? Środki te stanowią własność albo współwłasność przedsiębiorcy. W przeciwieństwie do wartości niematerialnych i prawnych, mają postać rzeczową. Ich przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż rok. Muszą one też być kompletne, nadawać się do użytku i być wykorzystywane dla potrzeb jednostki bądź prowadzonej działalności gospodarczej.
Co klasyfikuje się jako środki trwałe?
Jakie rzeczy zalicza się do środków trwałych? Przede wszystkim są to nieruchomości – nie tylko budynki i budowle, ale również grunty oraz prawa, takie jak prawo do wieczystego użytkowania gruntu czy spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego. Środkami trwałymi są również na przykład urządzenia, maszyny i środki transportu. Również żywy inwentarz zalicza się do środków trwałych.
Zgodnie z przepisami ustawy o PIT, środki trwałe to te z wyżej wymienionych rzeczy, które stanowią własność lub współwłasność podatnika, zostały przez niego nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, a w dniu przyjęcia ich do używania były kompletne i zdatne do użytku.
Szersze pojęcie o tym, co wlicza się do środków trwałych, daje usystematyzowana Klasyfikacja Środków Trwałych, której używa się między innymi do celów ewidencyjnych i ustalania stawek odpisów amortyzacyjnych. Dzieli ona środki trwałe na 10 grup. Grupa 0 to grunty, 1 – budynki i lokale, 2 – obiekty inżynierii wodnej i lądowej, 3 – kotły i maszyny energetyczne, 4 – maszyny i urządzenia ogólnego zastosowania, 5 – maszyny i urządzenia specjalistyczne, 6 – urządzenia techniczne, 7 – środki transportu, 8 – ruchomości, przyrządy, narzędzia i wyposażenie nie przyporządkowane do innych grup, i wreszcie 9 – inwentarz żywy.
Jak wycenia się środki trwałe?
Żeby dokonać wyceny środka trwałego, trzeba znać jego wartość początkową. W przypadku odpłatnie nabytego środka, jego wartość początkową stanowi cena zakupu oraz związane z nim bezpośrednio dodatkowe koszty, jak również koszty poniesione, by wprowadzić środek aktywów do obrotu. Jeśli środek został wytworzony we własnym zakresie, to oczywiście wartością początkową jest koszt wytworzenia. Natomiast jeśli środek został uzyskany w drodze spadku bądź darowizny (lub w inny nieodpłatny sposób), za wartość początkową uznaje się wartość rynkową z dnia nabycia.
Wartość początkowa jest więc bazą dla księgowej wyceny. Powiększają ją koszty ulepszenia środka trwałego – może tu wchodzić w grę modernizacja, rekonstrukcja, przebudowa czy rozbudowa, zwiększająca jego wartość użytkową. Natomiast zmniejszyć wartość środka trwałego mogą odpisy amortyzacyjne.
Amortyzacja polega na tym że wydatki poniesione w związku z wytworzeniem albo nabyciem środków trwałych w sposób stopniowy zalicza się do kosztów uzyskania przychodu. W ten sposób wykazywana jest systematyczna, planowa utrata wartości.
Jednak nie wszystkie środki trwałe można poddać amortyzacji. Nie można tego zrobić w przypadku budynków mieszkalnych, służących działalności gospodarczej, wydzierżawianych lub wynajmowanych, dzieł sztuki i eksponatów muzealnych, oraz gruntu i prawa wieczystego użytkowania gruntów.
