Zaliczka a zadatek – czym się różnią?

Zaliczka i zadatek to pojęcia, które zapewne kojarzy każdy z nas, choć nie każdy zdaje sobie sprawę z różnic jakie między nimi występują. Czym jest zaliczka, a czym zadatek? Jakie są ich cele i co o nich mówią przepisy prawa?

• Czemu służy zaliczka i zadatek?
• Jakie są różnice między zaliczką a zadatkiem?
• Kiedy mamy do czynienia z zadatkiem, a kiedy z zaliczką?
• Jaka wysokość zadatku i zaliczki?

Czemu służy zaliczka i zadatek?

Problem z zaliczką i zadatkiem występuje najczęściej z tego powodu, iż ich cel jest taki sam. Zadaniem zarówno zaliczki, jak i zadatku jest zabezpieczenie interesów wykonawcy umowy, dające pewność zarówno tego, że klient się nie wycofa, jak i tego, że otrzyma się jakieś pieniądze już na starcie. W ten sposób dostaje się określoną kwotę pieniędzy będących częścią wynagrodzenia jeszcze przed rozpoczęciem pracy. Daje nam to pewność, a nic tak nie pobudza do pracy, jak pieniądze na koncie. Mimo to, choć zadatek i zaliczka wydają się być tożsame, wcale takie nie są, a różnice między nimi tkwią w szczegółach.

Jakie są różnice między zaliczką a zadatkiem?

Choć obie formy polegają na wcześniejszej przedpłacie określonej sumy i są pewnym zabezpieczeniem umowy, różnice pojawiają się w momencie, gdy z jakichś przyczyn zostanie ona zerwana. W wielkim skrócie wygląda to tak, że w przypadku zaliczki, w momencie zerwania umowy, musi ona zostać zwrócona niezależnie od tego, z jakich przyczyn i przez kogo została ona zerwana. Z kolei w przypadku zadatku, mamy do czynienia z dwoma możliwościami – zadatek może przepaść dla osoby, która go dała (jeżeli to klient nie dotrzymał umowy) lub będzie konieczne zwrócenie go w dwukrotnej wysokości przez osoby, które go pobrały (jeżeli zerwanie umowy było z winu usługodawcy). Jak więc widać, w przypadku umów, określenie „zaliczka” lub „zadatek” mają kolosalne znaczenie, ale wyłącznie w momencie zerwania tej umowy.

Kiedy mamy do czynienia z zadatkiem, a kiedy z zaliczką?

Zawierając umowę należy zwrócić uwagę na jej treść. Zasada jest tutaj dość prosta – jeżeli w umowie nie została dokładnie określona forma przedpłaty, to znaczy nie użyto ani słowa „zaliczka”, ani „zadatek” to zazwyczaj w tym wypadku mamy do czynienia z zaliczką. Żeby była mowa o zadatku, musi on zostać wyraźnie uwzględniony w treści, żeby potem nie było wątpliwości. Jeżeli zapłata wystąpiła kilka dni po zawarciu umowy, wówczas sąd może nie mieć pewności czy był to zadatek czy zaliczka. Dla jasności sytuacji, zawsze dobrze jest dokładnie określać w umowie wszystkie istotne kryteria, istotne dla każdej ze stron, w tym zarówno te związane z uznaniem zaliczki czy zadatku, w innym przypadku mogą wyniknąć nieprzyjemne konsekwencje i trudności w ustaleniu szczegółów umowy i tego, o co chodziło.

Przepisy uwzględniły też sytuacje wyjątkowe. Jeżeli do zerwania umowy doszło bez winy żadnej ze stron lub winne były obie strony, zadatek jest zwracany w tej samej wysokości, w której był pobrany, czyli w ten sam sposób jak zaliczka.

Jaka wysokość zadatku i zaliczki?

Zadatek i zaliczka czyli kwota przekazywana na rzecz usługodawcy przed rozpoczęciem pracy, może być w dowolnej wysokości, nie może jednak stanowić 100% wartości umowy. Najczęściej określa się ją na poziomie 10-20%, ale może bywać niższa lub wyższa, w zależności od indywidualnych ustaleń. Co ważne, są one zaliczane w poczet całkowitej sumy danej usługi, po wykonaniu której klient jest zobowiązany do zapłacenia brakującej części. O ile wysokość zaliczki nie ma większego znaczenia, ponieważ jest ona zwracana w całości i w tej samej wysokości, o tyle w przypadku zadatku, im będzie on wyższy, tym wyższa będzie kwota jego ewentualnego zwrotu (dwukrotność).