NIP, czyli Numer Identyfikacji Podatkowej, zwykle jest kojarzony zwłaszcza z działalnościami gospodarczymi. Czy to jedyna grupa, która jest prawnie zobowiązana do korzystania z tego identyfikatora? Jakimi właściwościami wyróżnia się ta baza? Co warto o niej wiedzieć? Sprawdźmy!
Numer Identyfikacji Podatkowej w Polsce: wielka rewolucja, która zajęła sporo czasu?
We współczesnym świecie przedsiębiorcy posługują się numerem NIP niemal wszędzie, w każdym obszarze biznesu. Podaje się go na stacji paliw, gdy chcemy zatankować paliwo na fakturę, umieszcza na dokumentach, czy ustala dzięki niemu status na Białej Liście VAT.
Warto jednak wiedzieć o tym, że nie zawsze tak było. NIP, który oficjalnie zadebiutował w 1996 roku (choć odpowiednie akty prawne zostały przyjęte rok wcześniej) był pomyślany jako zbiór o zupełnie innej właściwości, niż ma to miejsce obecnie. Dlaczego?
Pracownicy z dłuższym stażem, którzy byli aktywni na rynku pracy przed 2012 rokiem, zapewne doskonale pamiętają czasy, kiedy posługiwano się numerem NIP bardzo powszechnie — także w gronie osób, które były zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Podawało się go m.in. w dziale kadr w firmie, czy na rocznym zeznaniu podatkowym.
W zamyśle ustawodawcy był to gigantyczny zbiór danych o praktycznie wszystkich aktywnych na rynku pracy osobach. Baza dzieliła się na dwa podzbiory, z których jeden wydzielono dla osób fizycznych, a drugi dla firm. Wdrożenie systemu w życie poszło bardzo sprawnie, jednak dość szybko okazało się, że taki podział generuje sporo problemów.
Ustawodawca nie przewidział tego, że dwie różne formy zapisu identyfikatora, które różnią się tylko rozmieszczeniem myślników, będą tak dużym problemem. W teorii firmy korzystały z zapisu w formacie 000-00-00-000, a osoby fizyczne 000-000-00-00.
Szybko okazało się, że idealny „na papierze” schemat nie zdaje egzaminu w realnym życiu. Pomyłki w formie zapisu były nagminne, co w oczywisty sposób komplikowało pracę aparatu państwowego. Przeciągało to bieg spraw formalnych, co nie było na rękę ani urzędnikom, ani stronom postępowania.
Na radykalną zmianę przepisów trzeba było czekać dość długo, bo aż 16 lat. Dopiero w 2012 roku w życie weszła dobrze znana Ustawa o NIP, która uporządkowała zasady funkcjonowania bazy danych. Od tego czasu Numer Identyfikacji Podatkowej stał się domeną przedsiębiorców. Osoby fizyczne zaczęły posługiwać się bazą PESEL.
Numer Identyfikacji Podatkowej — jakie dane znajdują się w bazie?
Ustawodawca podszedł do tego zbioru w sposób niezwykle kompleksowy. Znajdziemy tam nie tylko dane teleadresowe, ale i informacje o dacie założenia firmy, jej osobowości prawnej czy przeważającym rodzaju działalności. Co jednak najważniejsze, wyszukiwarka NIP ma charakter publiczny — można z niej skorzystać np. na: https://aleo.com/pl/funkcje/baza-firm/wyszukiwarka-nip.
Numer Identyfikacji Podatkowej przyda nam się też wtedy, gdy chcemy szybko sprawdzić, czy wybrane przedsiębiorstwo nie zalega np. ze składkami VAT. Wystarczy podać NIP na rządowej Białej Liście Płatników VAT. W ten sam sposób szybko ustalimy też nasz mikrorachunek podatkowy.
Jeśli nasza działalność współpracuje z podmiotami zza granicy, to możemy szybko „uwiarygodnić się” w oczach naszego biznesowego partnera, podając mu numer NIP. Przedsiębiorca z kraju członkowskiego UE może skorzystać z europejskiej bazy VIES i szybko sprawdzić, czy działalność jest aktywna oraz zweryfikować podstawowe dane na jej temat.
Kto musi mieć numer NIP?
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta: firmy. To oczywiście prawda, jednak sytuacja jest nieco bardziej złożona. Z biegiem czasu, od 2012 roku, coraz więcej różnych grup jest objętych obowiązkiem posiadania NIP-u.
Poza działalnościami gospodarczymi można tu wskazać jeszcze na jednostki samorządowe (urzędy miast, gmin, jednostki zależne), inkasentów podatkowych czy banki. Obowiązkiem objęte są też fundacje oraz stowarzyszenia rejestrowe czy kluby lub związki, które chcą np. starać się o dofinansowania z różnych programów pomocowych.
Po stronie ciekawostek warto odnotować, że NIP jest obowiązkowy dla wszystkich firm z jednym (dość specyficznym) wyjątkiem. Mowa o działalnościach nierejestrowych, które wprowadziła ustawa „Prawo Przedsiębiorców”. Tak zwane firmy na próbę są zwolnione z tego obowiązku, a jednocześnie mogą wystawiać dokumenty księgowe, np. faktury.
